E-sınavda en çok çekinilen konulardan biri ilkyardımdır. Çünkü birçok aday “Ezber çok, unutursam ne olur?” diye düşünür. Oysa ilkyardım sorularının büyük kısmı tamamen mantığa dayanır. Yani günlük hayatta birine yardım etmeye çalışırken vereceğin doğal tepkilerin sınav hâline getirilmiş versiyonu gibidir. Bu yazıda, e-sınavda ilkyardım konusunda hangi başlıkların çıktığını, bu konuların nasıl akılda tutulacağını ve soruların mantığını en sade ama en etkili şekilde anlatıyorum. Yanına kahveni al, çünkü bu konu gerçekten düşündüğün kadar karışık değil.
İlkyardım Neden Öğretiliyor?
Şöyle düşün: Araba kullanıyorsun ve bir anda yanında biri fenalaştı ya da kazaya şahit oldun. Ne yaparsın? İşte ilkyardım, tam o dakikalık kritik anda doğru davranmayı öğretir. Bu nedenle e-sınavın olmazsa olmaz bölümlerinden biridir. Sorular hayat kurtarma adımlarını bildiğini ölçer ve genellikle net, açık ve çok zorlamayan bir yapıya sahiptir.
İlkyardımın Temel Amaçları
İlkyardımın üç temel amacı vardır. Bunlar ezber gibi görünse de aslında tamamen hayatın akışına uygundur.
• Hayatı kurtarmak
• Durumun kötüleşmesini önlemek
• İyileşmeyi kolaylaştırmak
E-sınavda bu amaçlar sıkça çıkar ve hangisinin ilkyardım amacı olduğu sorulur. Mantığı anlaman yeterlidir.
Olay Yerinin Değerlendirilmesi
Bir ilkyardımda yapılacak ilk şey, olay yerini değerlendirmektir. Çünkü önce kendi güvenliğini sağlamalısın. Bu, e-sınavda en çok çıkan temel konulardan biridir.
Olay yerinde dikkat edilecekler
• Tehlike var mı?
• Elektrik, yangın, trafik riski bulunuyor mu?
• Yaralıya kontrolsüz şekilde yaklaşmak güvenli mi?
Bu sorular genelde “İlkyardımcının ilk yapması gereken nedir?” şeklinde gelir.
Bilinç Kontrolü
Bilinç durumu, yaralının hayati fonksiyonlarının en önemli göstergesidir. O yüzden mutlaka sorularda çıkar.
Bilinç kontrolü nasıl yapılır?
• Omzundan hafifçe sarsarsın.
• “İyi misin?” diye seslenirsin.
• Tepki yoksa bilinç kapalı kabul edilir.
Bu adımların sırası çok önemlidir ve genelde bir soru mutlaka buradan gelir.
Solunum Kontrolü
Bilinç kapalıysa hemen solunum kontrolü yapılmalıdır.
Üç adımlı yöntem
• Bak: Göğsü inip kalkıyor mu?
• Dinle: Solunum sesi geliyor mu?
• Hisset: Nefes yüzüne temas ediyor mu?
Bu üçlü sınavda çok sevilen bir konudur.
Temel Yaşam Desteği (TYD)
Bu bölüm ilkyardımın kalbidir. TYD hem teorik hem pratik açıdan kolay anlaşılır olduğu için sınavda çok çıkar.
Yetişkin TYD adımları
• 30 göğüs basısı
• 2 suni solunum
• Göğüs basısı derinliği 5 cm civarı olur
• Dakikada yaklaşık 100-120 bası uygulanır
Sorular genelde “Bası sayısı kaçtır?” ya da “TYD hangi durumda uygulanır?” şeklinde gelir.
Kanamalarda İlkyardım
Kanama tiplerini bilmek önemlidir çünkü doğru müdahale hayat kurtarır.
Kanama türleri
• Atardamar kanaması: Fışkırarak gelir, açıktan kırmızı renklidir.
• Toplardamar kanaması: Daha koyu renklidir ve sürekli akar.
• Kılcal damar kanaması: Hafif kanamalardır.
Sınavda net ayırt etmeni isteyen sorular çıkar.
Kanamada yapılacaklar
• Temiz bezle bası uygulamak
• Kanayan bölgeyi yukarı kaldırmak
• Turnike yalnızca çok zorunlu durumlarda uygulanır
Bu adımlar sıklıkla sorulur çünkü oldukça kritiktir.
Şok Durumu
Şok, vücudun hayati organlara yeterli kan gönderememesi hâlidir. E-sınavda sıkça çıkar çünkü belirtileri çok nettir.
Şok belirtileri
• Solgunluk
• Hızlı ve zayıf nabız
• Soğuk terleme
• Bulantı ya da baş dönmesi
Şokta yapılacaklar
• Yaralıyı sırt üstü yatırıp ayaklarını yükseltmek
• Üstünü örtmek
• Yiyecek-içecek vermemek
Bu başlık sınavın klasik sorularındandır.
Yanıklar ve İlk Müdahale
Yanıklar ilkyardımda genellikle kolay sorulan bir konudur.
Yanıklarda yapılması gerekenler
• Yanık bölgesine soğuk su tutmak
• Diş macunu, yoğurt gibi maddeler kullanmamak
• Su toplamış bölgelere dokunmamak
Sınav “hangisi yapılmaz?” şeklinde sorar.
Kırık, Çıkık ve Burkulma
Bu konuların mantığı çok nettir: O bölgeyi kıpırdatmadan sabitlemek.
Temel adımlar
• Kırık şüphesi varsa hareket ettirme
• Tahta, karton, gazete gibi bir malzemeyle sabitle
• Buz uygulayabilirsin (direkt tene değil)
Sorular genelde “Hangi davranış doğrudur?” şeklinde gelir.
Zehirlenmeler
Zehirlenme sorularında dikkat etmen gereken tek şey kesinlikle kusturmamak gerektiğidir.
Yapılması gerekenler
• Kimi, neyi, ne kadar içtiğini öğrenmek
• Bilinç kapalıysa hemen 112’yi aramak
• Kusturmaya çalışmamak
• Sıvı içirmemek (özellikle asit-baz zehirlenmesinde çok önemlidir)
Bu konu sınavın “en çok yapılan hatalar” kısmındandır.
Havale (Çocuklarda Ateşli Nöbet)
E-sınavda havale konusu özellikle genç anne-baba adayları için bilinir ama herkesin öğrenmesi gerekir.
Yapılacaklar
• Çocuğu yan pozisyona getirmek
• Sıkı kıyafetleri gevşetmek
• Soğuk uygulama yapmak
• Ağız içine bir şey sokmamak
Sorular net ve rahattır.
İlkyardım Sınavında Başarı İçin İpuçları
• Önce mantığı öğren; ezber her şeyi zorlaştırır.
• Sorular genelde “hangisi yanlıştır?” şeklinde gelir, çok dikkat et.
• TYD adımlarını mutlaka bil.
• Şok ve kanama konuları sınavın en sevdiği yerlerdir.
• Komplikasyon içermeyen, temel bilgilerden soru gelir.
Unutma, ilkyardım aslında bir insanı hayatta tutma sanatı gibidir. Ne kadar basit görünürse görünsün, doğru yerde doğru adım her şeydir.